7._上三角与下三角行列式

1.上三角

主对角线下方全为零的元素,称为上三角行列式,其值为主对角线乘积。

计算

D=a11a12a1n0a22a2n00annD=\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & a_{12} & \cdots & a_{1 n} \\ 0 & a_{22} & \cdots & a_{2 n} \\ \cdots & \cdots & \cdots & \cdots \\ 0 & 0 & \cdots & a_{n n} \end{array}\right|

解:我们使用nn阶矩阵的原始定义求其值,要使得乘积项 a1p1a2p2anpna_{1 p_1} a_{2 p_2} \cdots a_{n p_n} 不等于零,元素 anpna_{n p_n} 只能取 anna_{n n}; 元素 an1,pn1a_{n-1, p_{n-1}} 只能取 an1,n1a_{n-1, n-1}; ;元素 a1P1a_{1P_1} 只能取 a11a_{11} 。 于是行列式的展开式中只有 a11a22ama_{11} a_{22} \cdots a_m 这一项可能不是零, 其它项全为零. 而 a11a22ama_{11} a_{22} \cdots a_m 的列标是标准排列,逆序数为零,所以

a11a12a1n0a22a2n00ann=a11a22a33ann\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & a_{12} & \cdots & a_{1 n} \\ 0 & a_{22} & \cdots & a_{2 n} \\ \cdots & \cdots & \cdots & \cdots \\ 0 & 0 & \cdots & a_{n n} \end{array}\right|= a_{11} a_{22} a_{33} \cdots a_{n n}

结论:上三角行列式的值等于主对角线元素的乘积。

2.下三角

主对角线上方全为零元素,这样的行列式称为下三角行列式

计算 D=a1100a21c2n0anan2amD=\left|\begin{array}{cccc}a_{11} & 0 & \cdots & 0 \\ a_{21} & c_{2 n} & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ a_n & a_{n 2} & \cdots & a_m\end{array}\right|

解:根据行列式的定义

D=a1100a21a220an1an2ann=p1p2pn(1)τ(pp2pn)a1p1a2p2anpn|\boldsymbol{D}|=\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & 0 & \cdots & 0 \\ a_{21} & a_{22} & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ a_{n 1} & a_{n 2} & \cdots & a_{n n} \end{array}\right|=\sum_{p_1 p_2 \cdots p_n}(-1)^{\tau\left(p p_2 \cdots p_n\right)} a_{1 p_1} a_{2 p_2} \cdots a_{n p_n}

该行列式中有较多的元素为零。要使得乘积项 a1p1a2p2anpna_{1 p_1} a_{2 p_2} \cdots a_{np_ n} 不等于零,元素 a1pa_{1p} 只能取 a11a_{11} ;元素 a2p2a_{2 p_2} 只能取 a22a_{22} ; \cdots \cdots ;元素 anpia_{np_i} 只能取 anna_{nn} , 从而行列式的展开式中只有 a11a22amma_{11} a_{22} \ldots a_{mm} 这一项可能不是零,其它项全为零. 而 a11a22amma_{11} a_{22} \cdots a_{mm} 的列标是标准排列,逆序数为零,所以

D=a1100a21a220an1an2ann=a11a22a33ann|\boldsymbol{D}|=\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & 0 & \cdots & 0 \\ a_{21} & a_{22} & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ a_{n 1} & a_{n 2} & \cdots & a_{n n} \end{array}\right|=a_{11} a_{22} a_{33} \cdots a_{n n}

结论:下三角行列式的值等于主对角线元素的乘积。

3.对角行列式

由于对角矩阵 D=a12000a2000amD=\left|\begin{array}{cccc}a_{12} & 0 & \cdots & 0 \\ 0 & a_2 & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ 0 & 0 & \cdots & a_m\end{array}\right| 既是上三角同时也是下三角方阵, 所以

a11000a22000ann=a11a22ann\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & 0 & \cdots & 0 \\ 0 & a_{22} & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ 0 & 0 & \cdots & a_{n n} \end{array}\right|=a_{11} a_{22} \cdots a_{n n}

对角矩阵的行列式称为对角行列式.其值为对角形元素的乘积

4. 副对角形行列式

λ1λ2λn=(1)n(n1)2λ1λ2λn\begin{aligned} & \left|\begin{array}{llll} & & & \lambda_1 \\ & & \lambda_2 & \\ & \ddots & \\ \lambda_n & & \end{array}\right| \\ & =(-1)^{\frac{n(n-1)}{2}} \lambda_1 \lambda_2 \cdots \lambda_n \end{aligned}

证明:略

5. 副下三角

计算 nn 阶行列式

Dn=a1n0a2,n1a2nan,n1ann.D_n=\left|\begin{array}{ccccc} & & & & a_{1 n} \\ & 0 & & a_{2, n-1} & a_{2 n} \\ & & \ddots & \vdots & \vdots \\ & & \cdots & a_{n, n-1} & a_{n n} \end{array}\right| .

解 利用行列式的定义分析,则知 DnD_n 的展开式中只有下面一项

a1na2,n1an1,2an1a_{1 n} a_{2, n-1} \cdots a_{n-1,2} a_{n 1}

可能不为零.这一项列指标排列的逆序数为

τ(n(n1)321)=n(n1)2,\tau(n(n-1) \cdots 321)=\frac{n(n-1)}{2},

所以

Dn=(1)n(n1)2a1na2,n1an1,2an1.D_n=(-1)^{\frac{n(n-1)}{2}} a_{1 n} a_{2, n-1} \cdots a_{n-1,2} a_{n 1} .

6 副上三角

a11a12a1na21a220an100==(1)n(n1)2a1na2(n1)an1\left|\begin{array}{cccc} a_{11} & a_{12} & \cdots & a_{1 n} \\ a_{21} & a_{22} & \cdots & 0 \\ \cdots & \cdots & \cdots & \cdots \\ a_{n 1} & 0 & \cdots & 0 \end{array}\right| = =(-1)^{\frac{n(n-1)}{2}} a_{1 n} a_{2(n-1)} \cdots a_{n 1}

例题

计算行列式

D=1+a11111a11111+b11111bD=\left|\begin{array}{cccc} 1+a & 1 & 1 & 1 \\ 1 & 1-a & 1 & 1 \\ 1 & 1 & 1+b & 1 \\ 1 & 1 & 1 & 1-b \end{array}\right|

解 将该行列式的第 2 行乘以 ( -1 ) 加到第 1 行, 再将第 4 行乘以 (1)(-1) 加到第 3 行, 得

D=aa0011a1100bb1111bD=\left|\begin{array}{cccc} a & a & 0 & 0 \\ 1 & 1-a & 1 & 1 \\ 0 & 0 & b & b \\ 1 & 1 & 1 & 1-b \end{array}\right|

从第 1 行提出 aa 后, 将第 1 行的 (1)(-1) 倍加到第 2 行及第 4 行, 再按第 1 列,第 2 列展开得

D=a11000a1100bb0011b=a2bb11b=a2b2D=a\left|\begin{array}{cccc} 1 & 1 & 0 & 0 \\ 0 & -a & 1 & 1 \\ 0 & 0 & b & b \\ 0 & 0 & 1 & 1-b \end{array}\right|=-a^2\left|\begin{array}{cc} b & b \\ 1 & 1-b \end{array}\right|=a^2 b^2

计算

Dn=123n1n11000022000002n0000n11n\begin{aligned} &D_n=\left|\begin{array}{cccccc} 1 & 2 & 3 & \cdots & n-1 & n \\ 1 & -1 & 0 & \cdots & 0 & 0 \\ 0 & 2 & -2 & \cdots & 0 & 0 \\ \vdots & \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots \\ 0 & 0 & 0 & \cdots & 2-n & 0 \\ 0 & 0 & 0 & \cdots & n-1 & 1-n \end{array}\right| \end{aligned}

解 将上面行列式第 2,3,,n2,3, \cdots, n 列分别加到第 1 列, 得

Dn=n(n+1)223n1n01000022000002n0000n11nD_n=\left|\begin{array}{cccccc} \frac{n(n+1)}{2} & 2 & 3 & \cdots & n-1 & n \\ 0 & -1 & 0 & \cdots & 0 & 0 \\ 0 & 2 & -2 & \cdots & 0 & 0 \\ \vdots & \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots \\ 0 & 0 & 0 & \cdots & 2-n & 0 \\ 0 & 0 & 0 & \cdots & n-1 & 1-n \end{array}\right|

按第 1 列展开, 得

Dn=n(n+1)210002200002n000n11n=(1)n1n(n+1)2(n1)!D_n=\frac{n(n+1)}{2}\left|\begin{array}{ccccc} -1 & 0 & \cdots & 0 & 0 \\ 2 & -2 & \cdots & 0 & 0 \\ \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots \\ 0 & 0 & \cdots & 2-n & 0 \\ 0 & 0 & \cdots & n-1 & 1-n \end{array}\right|=(-1)^{n-1} \frac{n(n+1)}{2}(n-1)!